Page 76 - Full_lite

74

İZMİR’İN URLA İLÇESİNDE
BULUNAN ALTINLI CIVA

MADENİNE AİT MADEN
MUKAVELENAMESİ

Dr. Öğretim Üyesi Togay Seçkin BİRBUDAK

XIX. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu’da altın madenciliği Mukavelenamenin üst kısmına düşülen notta bu mu-
alanında Ege bölgesinin oldukça ön planda olduğu görül- kavelenamenin tasdik edildiği bildirilmekte ve bu ek-
mektedir. Çanakkale, Aydın, İzmir, Manisa ve Muğla'da sendeki işlemlerden sorumlu kurumun Ticaret ve Zira-
farklı yerlerde altın madeni arama, tarama faaliyetlerinde at Bakanlığı olduğu belirtilmektedir. Mukavelenin en
bulunularak maden işletmeleri kurulmuştur. İzmir’de altın sonunda yer alan tarih ise 26 Nisan 1913 olup Şûrâ-
madeni işletilen alanlar ise Bornova, Urla ve Çeşme civar- yı Devlet mührü de bulunmaktadır.
ları olmuştur.
Maden mukavelesinin maddelerinde genel olarak
Osmanlı idarî taksimatında Aydın Vilayeti’ne bağlı olan İzmir’in ele alınan hususlar şu şekildedir:
Urla Kazası’nda bulunan Yelki Köyü’nde altınlı cıva cevheri bu-
lunmuş ve 1913 yılında burada bir maden işletmesi kurularak • Urla’nın Yelki Köyü’nde bulunan altın ile karışık
faaliyetlerine başlamıştır. Gerekli bürokratik işlemlerin ardın- cıva madeninin bulunduğu arazi devlet arazisi
dan Şûrâ-yı Devlet’e bağlı Maliye ve Nafia Dairesi’nin onayı ile olup, işletmesinin 99 sene müddetle İngiliz va-
maden işletmesine izin verilmesi hususu 29 Nisan 1913 günü tandaşı Christine Wilson’a verilmesi öngörülmek-
Osmanlı Devleti’nin bakanlar kurulu Meclis-i Mahsus’un gün- tedir. (Madde 1)
demine gelmiştir. Burada alınan olumlu görüşe binaen konu, • Maden alanı olarak belirlenen 234 dönüm arazi-
Osmanlı padişahı Sultan V. Mehmed Reşad’a arz edilmiş ve so- nin sınırları ana hatları ile ele alınmaktadır. (Mad-
nuç olarak 1 Mayıs 1913 günü imzalanan bir padişah irâdesi de 2)
ile Yelki Köyü’nde bulunan altınlı cıva madeninin işletme hakkı • Maden alanı için verilen ruhsat sadece altın ile
99 sene süreyle İngiliz vatandaşı Christine Wilson’a verilmiştir. karışık bulunan cıva cevherini çıkartmaya müsaa-
de etmektedir. Baş bir cevherin bulunması halin-
Yanda günümüz Türkçesi’ne aktarılmış olan arşiv belgesi ise de yeni bir ruhsat alınması gerekecektir. (Madde
Yelki Köyü’ndeki altınlı cıva madeni için hazırlanmış olan muka- 3)
velenamedir. 1906 tarihli Maâdin Nizamnamesi’ne göre maden • Maden alanının her bir dönümü için yıllık on kuruş
işletme alanlarında faaliyetlerde bulunmak için şart olan belge- vergi alınması, bu rakamın yüzde altısı oranında
lerden olan maden mukavelenamesinde bu maden alanı ile ilgili da askeri teçhizat vergisi ödenmesine hükmedil-
ana kurallar açık bir biçimde yazılmıştır. Matbu bir form üzerine miştir. Vergilerin ödeme tarihi olarak her senenin
yapılan eklemelerle oluşturulan bu mukavelename bir tanesi Mart ayı başı belirlenmiştir. Vergi ödemelerinin
özel madde olmak üzere 13 maddeden oluşmaktadır. gecikmesi halinde faiz işletilmesi hatta işletmeci-
nin şahsi servetinden alınmasına dair karara yer
verilmiştir. (Madde 4)

kozaaltin.com.tr